ცხოვრება გლუტენის გარეშე – 5 რჩევა დამწყებთათვის

როდესაც ვსაუბრობთ სურსათის უვნებლობაზე, ცხადია ვგულისხმობთ არა მხოლოდ კვების ობიექტებისა და საწარმოების რეგულაციების, არამედ თითოეული საკვები პროდუქტის უსაფრთხოებას, რომელიც ჩვენს ოჯახებში ყოველდღიურად ხვდება. დავიწყოთ იმით თუ რას ნიშნავს ზოგადად ‘’უსაფრთხო საკვები’’ და როგორია მისი განზოგადებული მნიშვნელობა.

უსაფრთხო საკვები პირველ რიგში ნიშნავს სანდო პროდუქტს, რომელიც სურსათის უვნებლობის მიერ გათვალისწინებულ ყველა საჭირო ნორმებს აკმაყოფილებს. დახლიდან აღებისთანავე პირველი, რასაც მომხმარებელი ხედავს პროდუქტის შეფუთვა და მასზე დატანილი ინფორმაციაა. სტატისტიკურად, ადამიანთა 93% განსაკუთრებით ონლაინ ყიდვის დროს ეცნობა პროდუქტის შესახებ ინფორმაციას და მხოლოდ შემდეგ იღებს გადაწყვეტილებას იყიდოს პროდუქტი თუ არა. შესაბამისად შეფუთვაზე დატანილი ინფრომაცია ხშირ შემთხვევაში ადამიანის ჯანმრთელობისთვის გადამწყვეტ როლს თამაშობს.

ეტიკეტზე დატანილ ინფორმაციასა და შემადგენლობას განსაკუთრებით ხშირად კითხულობენ ის მოწყვლადი ჯგუფები, რომლებიც ებრძვიან ამა თუ იმ ქრონიკულ დაავადებებს, არიან ალერგიულნი ან აქვთ აუტანლობა კონკრეტული შემადგენელი პროდუქტის. დღეს, Food Safety Alliance -ის ბლოგში სწორედ ერთ ერთ მათგანზე – გლუტენის აუტანლობაზე ვისაუბრებთ.

გლუტენის აუტანლობა სამედიცინო ენაზე ცნობილი როგორც ცელიაკია არის ავტოიმუნური დაავადებაა, რომლის დროსაც გენეტიკურად ადგილი აქვს უხშირესად წვრილი ნაწლავის და ზოგჯერ სხვა ორგანოების დაზიანებას მომატებული მგრძნობელობის გამო მარცვლეულის ცილა გლუტენზე. კლინიკური სიმპტომები შესაძლებელია გამოვლინდეს ნებისმიერ ასაკში ჩვილობიდან მოზრდილობამდე.

რა არის გლუტენი და გლუტენის აუტანლობა?

გლუტენი იგივე ‘’წებოვანა’’ არის მცენარეული წარმოშობის ცილა, რომელიც დიდი დოზით გვხვდება სხვადასხვა მარცვლეულში. გლუტენის მთავარი და ყველაზე გავრცელებული წყარო ბურღულეულია:

⦁ ხორბალი
⦁ ქერი
⦁ კუსკუსი
⦁ ჭვავი
გლუტენი გვხვდება ისეთ პროდუქტებში როგორიცაა: პურ ფუნთუშეული, ლავაში, მაკარონი, ძეხვეული, ტკბილეული და სხვა. ხშირად გლუტენს შეიცავენ პროდუქტები, რომელთა ელასტიურობაც ხელოვნურად იზრდება ფორმაში. იგი შედის კეტჩუპების, საწებელის, სოიოს, ბალზამიკოსა და სხვა სოუსების შემადგენლობაში.

დღესდღეობით, გასტროენტეროლოგთა მსოფლიო ორგანიზაცია ცელიაკიის ორ ფორმას განასხვავებს: კლასიკურს და არაკლასიკურს. კლასიკური ცელიაკიის დროს ვითარდება მალაბსორბციის სინდრომი, რომელიც მოიცავს დიარეას, სტეატორეას, წონის კლებას მოზრდილებში და ზრდის შენელებას ბავშვებში. არაკლასიკური ცელიაკიის დროს კი მოსალოდნელია მსუბუქად გამოხატული გასტროენტეროლოგიური სიმპტომები როგორიც არის შებერილობა, სიმძიმე და დისკომფორტი მუცლის არეში.

არსებობს შემთხვევები, როდესაც გლუტენის აუტანლობა ფარულად, სრულიად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს და პაციენტი არაფერს უჩივის, თუმცა გამოხატული აქვს წვრილი ნაწლავის ხაოს ატროფია. უგლუტენო დიეტა მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე ამ შემთხვევაშიც დადებითად აისახება. დიეტის წყალობით ადამიანები თავს გაცილებით ენერგიულად, მხნედ და ჯანსაღად გრძნობენ. ცელიაკიის მართვა გულისხმობს ორგანულ, ჯანსაღ, უგლუტენო კვებას. დიეტა გრძელდება მთელი ცხოვრების მანძილზე. სრულფასოვანი დიეტის ფონზე ხდება ნაწლავის ატროფიული ცვლილებების უკუგანვითარება 3-6 თვეში, რასაც მოსდევს გასტროინტესტინური გამოვლინებების ალაგება, ზრდის დაჩქარება და ძვლის სიმკვირვის გაუმჯობესება.

მათ, ვინც ახლა იწყებს კვებას გლუტენის გარეშე, ჩვენს დღევანდელ ბლოგში გიზიარებთ 10 მარტივ, საჭირო და პრაქტიკულ რჩევას, რომელიც კვების ახალ დღისწესრიგზე გადასვლაში დაგეხმარებათ:

1. დაიწყეთ ინფორმაციის მოძიებით

ცხადია მოულოდნელად კვებიც რაციონის უეცარი ცვლილება, საყვარელ პროდუქტებზე უარის თქმა და ორგანულ კვებაზე გადასვლა მარტივი არ არის. პირველი ნაბიჯი ინფორმაციის მოძიება და პროდუქტის ეტიკეტის წაკითხვაა. მოიძიეთ ინფორმაცია ინტერნეტ რესურსებში ისეთი სანდო და ავთენტური წყაროებიდან როგორიცაა: გასტროენტეროლოგთა მსოფლიო ორგანიზაცია. გაეცანით მხოლოდ ავთენტური წყაროების რეკომენდაციებსა და წესებს. მოუსმინეთ პროფესიონალთა აზრს და გაიარეთ კონსულტაცია პირად ექიმთან. სწრაფი კვების ობიექტებსა და რესტორნებში შეკვეთამდე დასვით კითხვები – გაიგეთ, აქვთ თუ არა პროდუქტები გლუტენის გარეშე. დარწმუნდით რომ მიმტანს/მენეჯერს ესმის რაზეც ესაუბრებით.

2. მოძებნეთ ალტერნატივა

მომხმარებლის გამოცდილებაში დიეტა დალექილია როგორც აკრძალვა, საყვარელ პროდუქტზე უარის თქმა და შეზღუდვა. სინამდვილეში უგლუტენო დიეტა იმაზე სასარგებლო და მრავალფეროვანია, ვიდრე ეს ერთი შეხედვით ჩანს. დღესდღეობით სამომხმარებლო ბაზარზე არსებობს უგლუტენო პროდუქტების დიდი ასორტიმენტი, ამიტომ უარის თქმის ნაცვლად გირჩევთ უბრალოდ ჩაანაცვლოთ საყვარელი შოკოლადი, უგლუტენო შოკოლადით, საყვარელი სახეობის გაზიანი სასმელი, უგლუტენო, ნატურალური წვენით. გახსოვდეთ, რომ ყველა პროდუქტს, რომელიც არ შეიცავს გლუტენს კანონმდებლობის შესაბამისად უნდა ჰქონდეს ‘’Gluten Free’’ მარკირება.

3. განაცალკევეთ უგლუტენო საკვები და გლუტენის შემცველი პროდუქტებისგან

გლუტენის შემცველი პროდუქტები მეტად მალფუჭებადია, ვიდრე ჩვეულებრივი პროდუქტი. იგი მარტივად გადადის ერთი ნივთიერებიდან მეორეზე, შესაბამისად არსებობს გარკვეული რისკი. გირჩევთ სამზარეულოში გამოყოთ ცალკე სივრცე, სადაც მხოლოდ გლუტენის გარეშე პროდუქტებს შეინახავთ. სპეციალისტების მიერ რეკომენდებულია ტემპერატურული რეჟიმისა და შენახვის პირობების ზედმიწევნით დაცვა რათა პროდუქტი არ გაფუჭდეს.

4. გაწერეთ კვირის გეგმა

ქართული სამზარეულო და ზოგადად კულინარია მრავალფეროვანი და ტრადიციული კერძების დიდი ასორტიმენტით არის ცნობილი. მიუხედავად იმისა, რომ ქართული კვების ინდუსტრიის სამომხმარებლო ბაზარზე მეინსტრიმი სწორედ ასეთი ასორტიმენტის მქონე ობიექტებს უჭირავს, მაინც არსებობს ორგანული საკვების იმპორტიორი და მწარმოებელი ობიექტები. გირჩევთ კვირიდან კვირამდე მოიმარაგოთ უგლუტენო პროდუქტები, გაწეროთ საუზმის, სადილისა და ვახშმის რაციონი. მოამზადოთ სახლში და მუდმივად აკონტროლოთ ვადები შეფუთვის გახსნიდან. კვირის გეგმა დაგეხმარებათ დროის დაზოგვასა და კვების რაციონის გამდიდრებაში.

5. ეტიკეტი და მარკირება – ის, რაც არასდროს უნდა გამოგრჩეთ

როგორც წესი, ნატურალური, ბუნებრივი ნედლეულისგან დამზადებული საკვები უგლუტენოა, თუმცა ვიდრე ასეთი პროდუქტის შეძენას გადაწყვეტთ, ყოველთის მოძებნეთ და დააკვირდით ‘’Gluten Free’’ მარკირებას. მაშინაც კი თუ პროდუქტი 100%-ით ნატურალურია და არ აქვს ‘’Gluten Free’’ ნიშანი, მისი მირთმევა რეკომენდებული არ არის.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ორგანული კვება იმაზე მრავალფეროვანი, საინტერესო და მადის აღმძვრელია, ვიდრე ერთი შეხედვით ჩანს და ვიდრე ჩვენ ვიცით. Food Safety Alliance -ი გიზიარებთ უგლუტენო პროდუქტების მრავალფეროვან ასორტიმენტს, რომელიც შეგიძლიათ ორგანული კვების განუყოფე ნაწილად აქციოთ.
პირველადი პროდუქტები გლუტენის გარეშე

⦁ ბრინჯი
⦁ სიმინდი
⦁ კარტოფილი
⦁ ლობიო
⦁ ბარდა
⦁ წიწიბურა
⦁ ქინოა
⦁ კუსკუსი
სასმელები გლუტენის გარეშე:
⦁ სახლში დამზადებული, ნატურალური ღვინო, არაყი
⦁ ბრინჯზე მოხარშული ლუდი
⦁ ვაშლის, მსხლის ან ყურძნის ბაზაზე მოხარშული ლუდი
⦁ კოკაკოლა
⦁ სახლში დამზადებული ან ქარხნული კომპოტები Gluten Free მარკირებით
⦁ ნედლი რძე
⦁ ულაქტოზო რძე
⦁ პიტნის ჩაი
⦁ ყავა Gluten Free მარკირებით

კვება გლუტენის გარეშე არ ნიშნავს დაბალკალორიულ რაციონს. ექიმთან კონსულტაციის საფუძველზე მიირთვით ყველა ის კალორიული ბუნებრივი საკვები, რომელიც თავისუფალია გლუტენისგან და ორგანიზმში აბალანსებს ცილის რაოდენობას. კვება გლუტენის გარეშე არის ორგანული, ჯანსაღი და სასარგებლო თქვენი ჯანმრთელობისთვის.

წყაროები:

https://www.nhs.uk/conditions/coeliac

Going Gluten Free: 7 First Steps

How to go Gluten Free – 10 BEST tips for Beginners

https://www.worldgastroenterology.org/guidelines/celiac-disease